Al-Koshiy

G‘iyosiddin Jamshid Ibn Ma’sul al-Koshiy (1385–22.06.1429) – matematik va astronom Samarqandda Ulug‘bek rasadxonasida qozizoda ar-Rumiy bilan ishlagan. Koshon (Eron) shahrida tug‘ilgan. 1417 yilda Samarqandga keladi va shu yerda yashab ijod qiladi. Matematikaga oid 3 ta asar yozgan: “Arifmetika kaliti” (Miftoxul-hisob) (1427 yilda yozgan) sodda matematika bo‘yicha olingan natijalar bilan birgalikda ko‘p muhim kashfiyotlar bayon qilingan. Xususan, sonlarda ixtiyoriy musbat butun ko‘rsatkichli ildiz chiqarish, ikkihad Nyuton binomini butun musbat darajaga ko‘tarish, xitoy va arab sharqi olimlariga qaraganda izchilroq o‘nli kasrlar va ular ustida amallar bajarish qoidalari ishlab chiqilgan. Olim yuqori tartibli tenglamalarni taqribiy yechish qoidalarini “Vatar va sinus haqida” asarida bayon etadi. Natural sonlar 4-darajalari yig‘indisini topish qoidasi Koshiy nomi bilan ataladi.

“Aylana haq risola” (1427 yil) asarida al-Koshiy P sonining verguli keyingi 17 ta qiymatini topadi (Yevropada bunday natija 1597 yilda qo‘lga kiritilgan), Bunda Arximed usulidan foydalaniladi, aylanaga ichki chizilgan muntazam 3·10²⁸ tomonlik orqali P soni qiymatini aniqlagan (ya’ni u muntazam 600335168 burchak tomonini xisoblashga to‘g‘ri kelgan). U trigonometrik hisoblashlarni takomillashtirdi, Osmon jismlarigacha bo‘lgan masofalarni o‘lchash usulini topdi, sayyoralar harakatini kuzatish uchun mexanik asbob ixtiro qilgan.