13- §.  KO‘PHADLAR

 

Algebrada ko‘pincha birhadlarning yig‘indisi yoki ayirmasidan iborat bo‘lgan algebraic ifodalar qaraladi.

Masalan, 7–a rasmda tasvirlangan shaklning shtrixlangan qismining yuzi  ga teng, 7–b rasmda tasvirlangan shaklning yuzi esa ab–c² ga teng.  ifoda ushbu ikkita birhadning yig‘indisi: va b²; ab–c² ifoda ab va c² birhadlarning  ayirmasi yoki ab va (–c²) birhadlarning yig‘indisi. Bu ifodalar birhadlarning algebraik yig‘indisi bo‘ladi.

Bunday ifodalar ko‘phadlar  deyiladi.

Bir nechta birhadlarning algebraik yig‘indisi ko‘phad deyiladi.

Ko‘phadni tashkil qiluvchi birhadlarni shu ko‘phadning hadlari deyiladi.

 

Masalan, 5nm²–3m²k–7nk²+4nm ko‘phadning hadlari 5nm²,–3m²k,–7nk²,4nm bo‘ladi.

Ikkita haddan tuzilgan ko‘phad ikkihad deyiladi, uchta haddan tuzilgan ko‘phad uchhad deyiladi, uchta haddan tuzilgan ko‘phad uchhad deyiladi va hokazo.

Ikkihadga misollar:  a²–b², 5ab+4c.

Uchhadga misollar:  a+2b–3c, .

Birhadni ham ko‘phad deb hisoblaymiz.

Agar ko‘phadning ba’zi hadlari standart shaklda yozilmagan bo‘lsa, u holda shu ko‘phadning barcha hadlarni standart shaklda yozib, uni soddalashtirish mumkin.

ma s a l a .  ko‘phadni soddalashtiring.

    Berilgan ko‘pning barcha hadlarini standart shaklda yozamiz: 2a4b=8ab, –5abac= –5a²bc, .

Demak,  .